Wiadomo ze pierwszym historykiem raczej chronologiem krory zaczal liczyc lata od urodzenia Chrystusa byl rzymski zakonnik Dionysis Exiguus ktory zyl w VI-m stuleciu naszej ery. Jego pracy byli jezeli wierzyc (8) odkryte przez angielskiego chronikarza Bede w VII stuleciu naszej ery.
Sadzac z (1), str.241, bylo nie calkowiecie zrozumialo dlaczego on wstanowil date urodzenia Chrystusa wlasnie na ogolnieprzyjety dzisiaj rok. Jedna z wersji dlaczego on uczynil w ten sposob jest wykladzona przez Klimiszyna w (1). Nawiedziemy je troche nizej A jezeli on to uczynil wlasnie tak, to musialo by spowodowac niektore bledy, ktore wznikli przez niedokladnosc owczesnej astronomii.
W starozytnosci jednym z glownych zadan chronologii bylo obliczenie tablic wielkanochych wedlug ktorych Wielkanoc by musiala odbywac w ten lub inny dzien. Jedna z takich tablic w latach era Diokletiana byla zrobiona przez Cyryllusa patriarcha aleksandryjskiego na okres lat 153-247 ery Diokletiana trwaloscia 95 lat (5 cyklow metonowych).
Dionysis Exiguus postanowil obliczyc tablice Wielkanocne na najblizsze 95 lat (po tych 95 poprzednich latach ktore mineli) od ery Diokletiana czyli od roku 247 ery Diokletina, z tym ze postanowil z rozmyslen politycznych ze bedzie kiepsko odchodzic swieto chrzescjanskie obliczajac przy tym lata w erze imperatora potepiacza chrzescjan i odwazyl sie obliczyc tablice wielkanocne od urzodzenia Chrystusa, a wedlug innej informacji - ab incarnatio Domini (od "inkarnacji panskiej"), czyli od swieta blagowieszczenia (odznaczal sie juz wtedy 25 marca).
Jest charakterystycznie ze nie jest bardzo zrozumialo w jaki sposob on odnalazl przyjety dzisiaj rok. Z tego powodu historycy wyslowiaja rozne rozwazania jedne z ktorych gruntuje sie na tym ze byla legenda wedlug ktorej Jezus zmarl na 31-m roku zycia i zmartwychwstal rzekomo 25 marca. Bardzo szczegolnie to rozpatruje sie w (1) a w naszym artykule troche nizej. Bardziej szczegolny oglad wzmianek o urodzeniu zmartwychwstaniu Jezusa Chrystusa wedlug roznych zrodel prosze zobaczyc tutaj.
Najblizszym rokiem w ktorym wedlug rozliczen Dionysis byla Wilekanoc 25 marca byl rok 279 era Diokletiana. Dyonysis w ten czas napewnie juz wiedzial 532-rocznym pkresie powtarzan cyklow slonecznych i kiezycowych, dlatego on odjal z liczby 279 liczbe 532 i otrzymal ze Jezus Chrystus zmartwychwstal za 253 lata do poczatku era Diokletianu i urodzil sie za 284 lata.
Miedzy innym bardzo ciekawe miejsce. Rok 279 byl 32-m rokiem mowego 95-rocznego cyklu. Ten fakt ze nie dopasowal 13-y rok cyklu czyli rok z tym samym numerem ksiezycowym z poprzedniego cyklu mowi, ze 13-y rok poprzedniego cyklu byl rokiem przestepnym. Nagadamy, ze w czasy Dionysis ogolnoprzyjetym liczeniem lat bylo ich liczenie w latach ery Diokletianu.
Jego pracy niejednokrotnie byli ktytykowane ze strony ozniejszych historykow i chronologow. Wiec jezeli wierzyc Klimiszynu (1) jego krytykowal Kepler, ktory nawet operowal okresleniem Anno Dionysis zamiast Anno Domini.
Jest charakterystycznie ze lata od urodzenia Jezysa Chrysta (Anno Domini) i lata w erze Diokletianu (Anno Diocletiani) w skrocie daja jedno i to samo: AD. Mozliwie, ze to sprawilo liczne pomylki ze strony historykow.
Szlak przyjecia ery Chrystusa nie byl latwy. Dosc jest wymienic ze w Bizancji ona nie byla uznawana przez dlugi czas. Wedlug (1) spory o niej w Konstantynopolu trwali az do XIV stulecia.
Teraz jest autentycznie wiadomo, ze obliczenia Dionysis Exiguus nie byly prawidlowe przez niedoskonalosc owczesnej astonomii. Niestety w otrzymanym przez Dionysis roku pelnia ksiezyca (Wielkanoc w starozytnosci obchodzila sie jako zwyciestwo swiatla nad cma w pierwszy caly ksiezyc po rownodzienniu wiosennym) bylo 27 marca, co jest o 2 dni pozniej niz 25 marca. Dionysis Exiguus nie wiedzial jeszcze o niedokladnosci cykla Methona, co powoduje to, ze z biegiem czasu dni wiosennych pelkych ksiezycow plyna na bardziej wczesne daty kalendarzu julianskiego.
Potem bylo zrobiono duzo sprob obliczyc ponownie i wyprawic daty uordzenia i zmartwychwstania Chrystusa. Wiecej tego bylo duzo innych opinii o trwalosci jego zycia.
W chronografie XVII-go stulecia czytamy: (cytata z (2) z posylaniem na (3), tlumaczenie z owczesnego rosyjskiego):
"Ktorego lata Chrystus pan urodzil sie, o tym sa duzo opinii, i takie wiecej niz 40 naliczaja rozumien"
Tekst Wlastara dawal nastepujace warunki zmartwychwstania:
1. Kolo slonca 23 (czyli 23-y rok
cyklu slonecznego)
2. Kolo slonca 10 (czyli 10-y rok cyklu
ksiezycowego)
3. 24 marca, w sobote, byla Wielkanoc
zydowska ktora odbywa sie w dzien pelnej ksiezycy.
(Jedne zauwazenie: w innych zrodlach o zmartwychwstaniu Jezusa jest powiedziano nieco inaczej. Szczeglony oglad zrodel i obrobke informacji partz nizej)
Nagadamy ze cykl sloneczny jest odcinek czasu po minieciu ktorego daty kalendarza julianskiego zaczynaja trafiac w te same dni tygodnia. Trwalosc 28 lat. Czyli w bezprzerwnym ciagu lat mozna wykroic odcinek z kalendarzu julianskiego trwaloscia 28 lat i cala pewnoscia twierdzic ze on dopasuje do jakiegokolwiek innego odcinku czasu. Cykl ksiezycowy to jest odcinek czasu po minieciu ktorego daty pelnich ksiezyc zaczynaja trafiac na te same daty kalendarzu julianskiego. Jego trwalosc 19 lat.
Puktem odliczenia tych cyklow bylo tak zwane stworzenie swiatu. Odpowiednio przez 19*28=532 lata cykly sloneczny i ksiezycowy powtarzali sie.
Gleb Nosowski otrzymal wynik: rok 1095 (pelnia ksiezyca wedlug tablic w dodatku 1 do (1) 23-24 marca). W pewnym stopniu pasuje jeszcze wynik rok 563 (pelnia ksiezyca 25 marca). O duzo gorzej pasuje rok 31, na ktorym zatrzymal sie Dionysis, bo w tamtym roku pelnia ksiezyca byla 27 marca. Ale o niedokladnosci 19-rocznego cyklu ksiezycowego Dionysis Exiguus jeszcze nie wiedzial, co spowodowalo jego blad. Niestety wlasnie ten rok zostal przyjety jako rok zmartwychwstania Chrystusa.
Sprobujemy poddac analizu krytycznemu wlasnie tekst Macieja Wlastara.
Przede wszystkim chcialo by sie zauwazyc ze istnialo duzo chronologicznych
szkol ktore istotnie po-roznemu datowali wszystkie wiadome wydarzenia swiatowej
historii, Wsrod nich bylo kilka szkol krore prowadzili liczenie od utworzenia
swiata i swoje tradycje datowania ogolnowiadomcyh legendarnych wydarzen
(potop, Kain, Mojseusz i t.d.). Wsrod najbardziej wazliwych szkol nalezy
wymienic zydowskie, Panodora, 70-i tlumaczy, wsrod bardziej poznich szkola
Ushera. Szczegolnie o tym jest napisano u Bickermana (4).
Bo jego datowanie jest pobudowano w ten sposob:
Pod tym wzgledem mozna przejawic dosc sceptyczny stosunek do datowania przez Macieja Wlastara wmartwychwstania Jezusa Chrystusa rokiem 5539 od stworzenia swiata, kiedy kolo ksiezyzy bylo 10, a kolo sloncu 23. Bo tamte datowanie bylo pobudowane w ten sposob: najpierw byl poznaczony rok urodzenia Chrystusa od stworzenia swiata (zgodnie z ta szkola chronologiczna, do ktorej nalezal Wlastar), dopiero potem byli obliczona kola slonca i ksiezycy.
Wiec jezeli odrzucic informacje ktore nam mowil Wlastar o numerze ksiezycy i slonca to otrzymamy jedyne warunek kalendarowy w dwuch wersjach dobrze ozwierciedlony w literaturze cerkiewnej i spobujemy uczynic
ROZWIAZANIE ZADANIA URODZENIA I ZMARTWYCHWSTANIA CHRYSTUSA NA PODSTAWIE TYLKO WMIANKACH KALENDARZOWYCH O TYM W ZRODLACH
Dwie grupy zrodel zgodnie z (1) daja dwie roznych wercji zmartwychwstania Chrystusa:
Wersja wschodnia: (jest dominujaca, w dalszym ciagu wszystkie lata zmartwychwstania bedziemy poznaczali litera e).
Wiadomosci ktore mozna odniesc do wersji wschodniej sa w przewaznej wiekszosci zrodel szczegolnie w liscie konsulow konstantynopolskich roku 395 (cytata z (1), str.242):
"Hic conss. passus est Christus die X Kal.Apr. et resurrexit VIII Kal.easdem" - "za tych konsulow pocierpial Chrystus w dzien 10-ty do kalend kwietniowych i zmarwychwstal w VIII dzien Kalend (25 marca)"
Wersja zachodznie jest mniej popularna i gruntuje sie na grupie zrodel ktora przypuszcza ze Chrystus postradal 25 marca w piatek i zmartwychwstal 27 mrca w niediele. W dalszym ciagu bedzie poznaczala sie litera w. Do nich nalezy chronograf roku 354.
Cytata z tego chronografu wedlug (1) z posylaniem na (6):
"His consubilis dominus Iesus passus est die Ven. Luna XIIII" - "w ich konsulat Chrystus Pan postradal w wieku 14 dni", a w dzialu 13 "Biskupie rzymskie" czytamy: "Imprante Tiberio Caesare passus est dominus noster Iesus duobus Geminis cons.VIII Kal.Apr." - "za Tiberiusza postradal nasz Chrystus pan za konsulatu obu Geminow w osmy dzien kalend kwietniowych pan (25 marca).
Wiec z nawiedionego wynika nastepujace:
1. Wschodnia wersja zrodel:
Chrystus zmartwychwstal 25 marca, w niedziele
w cale ksiezyce
2. Zachodnia wersja zrodel:
Chrystus postradal 25 marca w cale ksiezyce,
wedlug Ewangalie zmartwychwstal 27 marca.
Obydwa zadania byli rozwiazane an komputerze przez spacjalnie napisane dla tego program komputerowy. Ten program byl napisany w ten sposob:
1. Ona wybeirala wszystkie lata w ktorych miala miejsce marcowa pelna ksiezyca 25 marca. Te cale ksiezyce obliczali sie wedlug wiecznego kalendarzu ksiezycowego, ktory jest zbudowany na podstawie formul Gaussa. Ten kalendarz jest nawiedziony w (1) na str.315. Obliczal sie parametr wedlug tablicy jako suma szesciu poprawek i potem z niego w razie niezbednosci odjemala sie cala ilosc miesiecy ksiezycowych.
2. W uwzglednieniem tego, ze realnie podczas pelnej kisezycy sama ksiezyca jest widoczna na niebie w ciagu trzech nocy na pirewszym kroku bral sie dosc szeroki wachlarz wysokosci, wlasnie z wysokosci od 23 do 27.5
3. Potem z tego z wybranych z calej ksiezycy lat wybierali sie lata, w ktore mial miejsce nam potrzebny dzien tygodnia (niedziela 25 marca dla wschodniej grupy zrodel i piatek 25 marca dla zachodniej). Wachlarz rozpatrywanych lat byl byl wybrany od 200 do naszej ery do 1200 naszej era.
Wyniki programu sa naweidzione w tablice 1. Znak e lub w poznacza grupe zrodel (odpowiednio wschodnie lub zachodnie)
TABLICA 1. PIERWSZE CCALE KSIEZYCE MARCA.
TEORETYCZNIE MOZLIWE ZMARTWYCHWSTANIA CHRYSTUSA
|
|
|
||||
| - 167w | 25.8 | ||||
| - 156w | 24.0 | ||||
| - 129e | 26.3 | ||||
| - 118e | 24.3 | ||||
| - 83w | 27.0 | ||||
| - 72w | 25.3 | ||||
| - 34e | 25.6 | ||||
| - 23e | 23.7 | ||||
| 7w | 22.7 | ||||
| 42e | 25.4 | ||||
| 53e | 23.5 | ||||
| 91w | 24.0 | ||||
| 102w | 22.1 | ||||
| 137e | 24.8 | ||||
| 148e | 22.9 | ||||
| 175w | 25.2 | ||||
| 186w | 23.4 | ||||
| 221e | 26.1 | ||||
| 232e | 24.4 | ||||
| 270w | 24.7 | ||||
| 281w | 22.8 | ||||
| 316e | 25.6 | ||||
| 354w | 25.9 | ||||
| 365w | 24.0 | ||||
| 376w | 22.3 | ||||
| 395e | 23.0 | ||||
| 449w | 25.4 | ||||
| 460w | 23.6 | ||||
| 479e | 24.4 | ||||
| 490e | 22.5 | ||||
| 544w | 24.8 | ||||
| 563e | 25.5 | ||||
| 574e | 23.7 | ||||
| 623w | 22.2 | ||||
| 628w | 26.1 | ||||
| 658e | 24.9 | ||||
| 669e | 23.0 | ||||
| 707w | 23.5 | ||||
| 742e | 26.2 | ||||
| 753e | 24.3 | ||||
| 764e | 22.5 | ||||
| 791w | 24.8 | ||||
| 802w | 23.0 | ||||
| 837e | 25.7 | ||||
| 848e | 23.8 | ||||
| 875w | 26.1 | ||||
| 886w | 24.3 | ||||
| 897w | 22.4 | ||||
| 932e | 25.2 | ||||
| 970w | 25.5 | ||||
| 981w | 23.6 | ||||
| 1011e | 22.6 | ||||
| 1016e | 26.5 | ||||
| 1065w | 24.9 | ||||
| 1076w | 23.2 | ||||
| 1095e | 23.9 | ||||
| 1106e | 22.0 | ||||
| 1149w | 26.2 | ||||
| 1160w | 24.4 | ||||
| 1179e | 25.2 | ||||
| 1190e | 23.3 |
Consularia Constantinopolitana, ktora odnosi wyzejwymienione zmartwychwstanie jezusa Chrystusa na niedziele 25 marca o jego urodzeniu pisze w ten sposob: (1), str.244:
"His conss. natus est Christus die VIII Kal. Ian." - "za tych konsulow (August i Silvan) urodzil sie Jezus Chrustus w osmy dzien kalend styczniowych (25 grudnia)".
W ten sposob i w wyzejwymienionym chronografu roku 354 jest wzmianka
na rok
Так и в вышеупомнятутом хронографе 354
года имеется и указание на год "urodzenia Chrystusa" (1), str. 245:
"Hoc cons. dominus Iesus Christus natus est VIII Kal.Ian. d. Ven. Luna XV" - "Za tych konsulow (Caius Caesar i Emili Paul) pan Jezus Chrystus urodzil sie w osmy dzien kalend styczniowych (25 grudnia) w piatek 15-go ksiezycy "
Wiec w czwartek 24 grudnia byla cala ksiezya.
Byl napisany program komputeerowy analogiczna do tej ktora obliczala zmartwychwstanie Jezusa, w niej byl rozrzut 2 dnia (od 22 do 26 grudnia), jej wyniki sa nawiedzione w tablice 2.
TABLICA 2
GRUDNIOWE CALE KSIEZYCE. TEORETYCZNIE MOZLIWE
LATA URODZENIA JEZUSA CHRYSTUSA
|
|
|
||||
| -165 | 24.7 | ||||
| -154 | 22.8 | ||||
| - 81 | 25.9 | ||||
| - 70 | 24.0 | ||||
| - 59 | 22.2 | ||||
| 22 | 26.9 | ||||
| 33 | 25.0 | ||||
| 44 | 23.1 | ||||
| 117 | 26.2 | ||||
| 128 | 24.4 | ||||
| 212 | 25.8 | ||||
| 291 | 23.2 | ||||
| 375 | 24.4 | ||||
| 459 | 25.8 | ||||
| 470 | 23.9 | ||||
| 543 | 27.0 | ||||
| 554 | 25.1 | ||||
| 565 | 23.2 | ||||
| 638 | 26.4 | ||||
| 649 | 24.5 | ||||
| 733 | 25.8 | ||||
| 744 | 23.9 | ||||
| 828 | 25.3 | ||||
| 912 | 26.6 | ||||
| 991 | 24.0 | ||||
| 1075 | 25.3 | ||||
| 1086 | 23.5 | ||||
| 1159 | 26.6 | ||||
| 1170 | 24.7 | ||||
| 1254 | 26.0 |
Teraz na podstawie dwich wyzejnawiedzionych tablic nam bedzie zrecznie sklasc jeszcze jedne, ktora bedzie mial numer 3, ktora by dawala wspolstawienie teoretycznie mozliwych dat uordzenia i zmartwychwstania Chrystusa. Zestawimy je w dwie kolumny: w prawej bedziemy pisali lata zamrwychwstania, a w lewej lata urodzenia.
TABLICA 3
TEORETYCZNIE MOZLIWE LATA URODZENIA I ZMARWYCHWSTANIA JEZUSA CHRYSTUSA
|
|
|
||||||||||||
|
|
|
|
|
||||||||||
| -167w | 25.8 | ||||||||||||
| -165 | 24.7 | ||||||||||||
| - 156w | 24.0 | ||||||||||||
| -154 | 22.8 | ||||||||||||
| - 129e | 26.3 | ||||||||||||
| - 118e | 24.3 | ||||||||||||
| - 83w | 27.0 | ||||||||||||
| - 81 | 25.9 | ||||||||||||
| - 72w | 25.3 | ||||||||||||
| - 70 | 24.0 | ||||||||||||
| - 59 | 22.2 | ||||||||||||
| - 34e | 25.6 | ||||||||||||
| - 23e | 23.7 | ||||||||||||
| 7w | 22.7 | ||||||||||||
| 22 | 26.9 | ||||||||||||
| 33 | 25.0 | ||||||||||||
| 42e | 25.4 | ||||||||||||
| 44 | 23.1 | ||||||||||||
| 53e | 23.5 | ||||||||||||
| 91w | 24.0 | ||||||||||||
| 102w | 22.1 | ||||||||||||
| 117 | 26.2 | ||||||||||||
| 128 | 24.4 | ||||||||||||
| 137e | 24.8 | ||||||||||||
| 148e | 22.9 | ||||||||||||
| 175w | 25.2 | ||||||||||||
| 186w | 23.4 | ||||||||||||
| 212 | 25.8 | ||||||||||||
| 221e | 26.1 | ||||||||||||
| 232e | 24.4 | ||||||||||||
| 270w | 24.7 | ||||||||||||
| 281w | 22.8 | ||||||||||||
| 291 | 23.2 | ||||||||||||
| 316e | 25.6 | ||||||||||||
| 354w | 25.9 | ||||||||||||
| 375 | 24.4 | ||||||||||||
| 365w | 24.0 | ||||||||||||
| 376w | 22.3 | ||||||||||||
| 395e | 23.0 | ||||||||||||
| 449w | 25.4 | ||||||||||||
| 459 | 25.8 | ||||||||||||
| 460w | 23.6 | ||||||||||||
| 470 | 23.9 | ||||||||||||
| 479e | 24.4 | ||||||||||||
| 490e | 22.5 | ||||||||||||
| 543 | 27.0 | ||||||||||||
| 544w | 24.8 | ||||||||||||
| 554 | 25.1 | ||||||||||||
| 563e | 25.5 | ||||||||||||
| 565 | 23.2 | ||||||||||||
| 574e | 23.7 | ||||||||||||
| 623w | 22.2 | ||||||||||||
| 628w | 26.1 | ||||||||||||
| 638 | 26.4 | ||||||||||||
| 649 | 24.5 | ||||||||||||
| 658e | 24.9 | ||||||||||||
| 669e | 23.0 | ||||||||||||
| 707w | 23.5 | ||||||||||||
| 733 | 25.8 | ||||||||||||
| 742e | 26.2 | ||||||||||||
| 744 | 23.9 | ||||||||||||
| 753e | 24.3 | ||||||||||||
| 764e | 22.5 | ||||||||||||
| 791w | 24.8 | ||||||||||||
| 802w | 23.0 | ||||||||||||
| 828 | 25.3 | ||||||||||||
| 837e | 25.7 | ||||||||||||
| 848e | 23.8 | ||||||||||||
| 875w | 26.1 | ||||||||||||
| 886w | 24.3 | ||||||||||||
| 897w | 22.4 | ||||||||||||
| 912 | 26.6 | ||||||||||||
| 932e | 25.2 | ||||||||||||
| 970w | 25.5 | ||||||||||||
| 981w | 23.6 | ||||||||||||
| 991 | 24.0 | ||||||||||||
| 1011e | 22.6 | ||||||||||||
| 1016e | 26.5 | ||||||||||||
| 1065w | 24.9 | ||||||||||||
| 1075 | 25.3 | ||||||||||||
| 1076w | 23.2 | ||||||||||||
| 1086 | 23.5 | ||||||||||||
| 1095e | 23.9 | ||||||||||||
| 1106e | 22.0 | ||||||||||||
| 1149w | 26.2 | ||||||||||||
| 1159 | 26.6 | ||||||||||||
| 1160w | 24.4 | ||||||||||||
| 1170 | 24.7 | ||||||||||||
| 1179e | 25.2 | ||||||||||||
| 1190e | 23.3 | ||||||||||||
Jezeli wziazc pod uwage ze w swoj czas Medler i Chlustin (jezeli wierzyc (1), str.222) pisali o tym ze podczas soboru w Nicea rowny dzien zauwazali dlaczegos 18 marca i postanowili prepuscic trzy dni zeby 18 marca obrocilo sie w 21. Wiec jezeli temu wierzyc trzeba bedzie rozpatrzyc nasze zadanie na ten wypadek.
Wszystko jedno tresc tego artukulu wydaje sie dziwna? Wtedy prosze o klikniecie tutaj.
LITERATURA
1. Klimiszyn I.A. Kalendarz i chronologia.
Moskwa, Nauka, 1985
2. Gleb Nosowski. Urodzenie Chrystusa
i poczatek naszej ery. W ksiazce: Fomenko A.T.: Chronologia Globalna. Moskwa
1993
3. Chronograf roku 1680 (zbior prywatny)
4. Bickerman. Chronologia swiatu starozytnego.
M. 1975
5. Monumenta Germaniae Historica. Auctorum Antiquissimorum. Berolini,
1892.
6. Czyzewski. Ziemia w usciskach slonca.
Moskwa, Mysl 1995
7. Duluman E. Kalendarzy, chronologia
i urodzenie Chrystusa. Internet.
12 czerwca 1998. Tlumaczenie w jezyk polski 1999
Powrot do strony glownej
Do stranicy glownej o chronologii
List do autora